Flexibel Napels

dit artikel verscheen eerder in Winq magazine

Napels is een soort hogedrukpan. Het is er heet, het katholisisme is beklemmend, maar wie er thuis is, vindt altijd wel ergens een passend ventiel om stoom af te blazen. Oscar Wilde en Andy Warhol gingen je voor: welkom in de broeierigste stad van Europa.

Tekst en beeld: Jurriaan Teulings

Denk je bij Napels aan met wasgoed volgehangen balkonnetjes in straatjes die zo nauw zijn dat het zonlicht de stoep niet raakt, aan een ongeorganiseerde bende van pizzavreters en maffiosi onder een dreigende vulkaan? Goed! Of dacht je eerder aan drie millenia geschiedenis, de archeologische schatten van Pompeii, de tranentrekkende schoonheid van Capri en de ultieme bestemming van de elitaire Grand Tour? Ook goed! Mogen we daaraan toevoegen: een verrassende hoeveelheid moderne kunst, een unieke geschiedenis als homomekka en een opvallende tolerantie voor zich prostituerende genderbenders? Ecco: de hoofdstad van Zuid-Italië is precies wat je er van verwacht, plus een hele hoop verrassingen.

Tepels from Naples

“How do you like nipples?”. Het is niet de meest galante openingszin, maar vooruit. De jongen die me zojuist uit het niets naar een intieme voorkeur heeft gevraagd, is een schoolboekjes-Italiaan. Kort, donker haar, olijfkleurige huid, diepbruine ogen en een brede rij witte tanden, alles boven een strak zwart overhemd dat net een knoopje verder openstaat dan in Nederland kies zou zijn. Best mooi. Hij kijkt me vragend aan terwijl ik een paar seconden neem om een lichte verbijstering te boven te komen. Net als ik een antwoord over de merites van de tepel in het leven van alledag begin te formuleren bedenk ik me dat ik bijna een enorme blunder bega. Verrek, die jongen vroeg me niet naar nipples. Hij vroeg naar Naples.

Wat resteert is een gay barscene met een nomadisch karakter, een homokaravaan die elke week langs vaste drinkplekken trekt

Naples, nipples. Ik sta me in de volle discotheek Antica Birreria voor de zoveelste keer te verbazen over de eenvormigheid die door de gay scenes van de westerse wereld waait. Kylie en Gwen Stefani zijn al langs geweest, en ja hoor, daar hebben we Madonna, die uiteraard met het nodige gejoel op de dansvloer wordt ontvangen. Er is een podium waar ingevette go-go dansers een poging doen tot ritmisch dansen, er zijn ielige meisjes-jongens van amper twintig, berige types van tegen de veertig, en alle stereotypes daartussenin. De sfeer is erg goed, dus ja, I like Naples, maar er was mij verteld dat de gay scene hier ‘anders’ was dan elders in Europa. Dat was ongeveer de strekking van mijn antwoord aan de nipples-Naples-jongen. Waar houdt het jolige sfeertje van het COC-Breda op, en begint het broeierige Zuid Italië?

nomaden

Een beetje navraag leert dat het op moderne Westerse leest geschoeide gay leven in Napels – waarbij homoseksualiteit als een identiteit wordt gezien, en niet als een simpele aanleiding tot buitenechtelijk gerommel in een steeg of seksbios – pas sinds kort tot ontwikkeling is gekomen. Grofweg tien jaar geleden was er nog niet zoiets als het feest dat hier elke donderdagavond in Antica Birreria plaatsvindt. Zelfs nu is er nog geen enkele échte gay bar in Napels, eentje waar het zeven dagen per week voor de heren is, op een sexhol dat Depot (bekend van vestigingen in Parijs en Milaan) heet, na. Volgens Carmine Urciuoli, de vice-voorzitter van Arcigay, de Italiaanse versie van het COC, is men in Napels niet zakelijk genoeg om geld te zien in een dagelijks opererende gay bar, en is Depot, met zijn met camouflagenettten behangen sekslabyrint, het enige wat in de buurt komt van een ‘échte’ Europese gay club. En bovendien: “De leerscene is hier nooit van de grond gekomen, het klimaat is er gewoon niet naar.” Wat resteert is een gay barscene met een nomadisch karakter, een homokaravaan die elke week langs vaste drinkplekken trekt. Donderdag is er de Birreria, vrijdag de bar Sunrise, zaterdag discotheek Kapsula en zondag de bar Sudterranea. FreeLovers, de organisatie achter de Birreria-feesten, organiseert nog meer gay party’s het weekend, telkens op een andere lokatie. Deze zaterdag vindt zo’n feest plaats in een grote hal. Alleen dit evenement is qua bezoekersaantallen een stad van 4 miljoen inwoners waardig. Daarbij vergeleken zijn de overige gay avonden opvallend kleinschalig.


Grotere kaart weergeven

straatleven

Waar hangen al die homo’s de overige tijd uit? Het antwoord ligt op straat. “Napels is niet zo Europees als je zou denken. De gay scene is groter dan je ziet, net als in Arabische landen wordt hier veel geflirt op straat en op pleinen,” vertelt de barman van Sunrise, dat rond een uur of drie ’s nachts al behoorlijk leeg is. Het klimaat van Napels vraagt om loom rondhangen, en dat is precies wat veel homo’s doen op Piazza Bellini, het onofficiële epicentrum van de Napolitaanse gay scene. Drank wordt gekocht in een van de vele cafeetjes rondom het plein, en genuttigd op bankjes en de sokkel van het grote standbeeld van de componist Vincenzo Bellini. De sfeer is studentikoos, en dat is niet toevallig, want de universiteit en het conservatorium zijn dichtbij. Het is een van de gezelligste pleinen van de stad, niet te groot, met klimplanten begroeide gevels van literaire cafés en muziekwinkeltjes, en zelfs een zeldzaam vegetarisch restaurant. In het licht van de lantarenpalen wordt een balletje getrapt, en er wordt gepraat met wie er toevallig langs komt, of dat nu een bekende is of niet. Zo gemoedelijk als het er aan toegaat, zo rommelig is het ook. Overal staan lege flesjes en de vuilcontainers puilen uit – de vuilnismannen hebben er in deze contreien een handje van om te staken. Het hoort erbij. Andy Warhol hield naar eigen zeggen veel van Napels, juist omdat de constante rommeligheid hem aan New York deed denken.

Eind negentiende eeuw leefde Capri op als een internationaal homomekka zoals de wereld nog nooit eerder had gezien

Grand Tour

Warhol was niet de enige homo die zich thuisvoelde in Napels. Je zou zelfs kunnen spreken van een klassieke homotrekpleister, hoewel niet in de moderne zin, zoals we nu van ‘gay capitals’ spreken als er maar een grote gay scene is. Ooit was Napels het eindpunt, of althans het zuidelijke keerpunt, van de Grand Tour die van eind 17e tot begin 19e eeuw als een belangrijk onderdeel van de vorming van de jonge honden van de Europese elite werd gezien. Zo werd ‘Eerst Napels zien, en dan sterven’ waarschijnlijk de eerste slogan uit de geschiedenis van het moderne toerisme. Napels werd een verzamelplaats van welgestelde kunstenaars en edellieden, veelal opgefokte protestanten die dankbaar gebruik maakten van de morele flexibiliteit (en de armlastigheid) van het katholieke zuiden om de bloemetjes eens flink buiten te zetten. In die traditie volgde later ook Oscar Wilde en een hele rits bekende en beruchte homoseksuelen. Die bleken vooral verzot op Capri, het buitengewoon schilderachtige eiland dat een korte boottocht verderop uit Middelandse Zee rijst. Aan het begin van onze jaartelling zonderde de Romeinse keizer Tiberius zich hier af om zich te buiten te gaan aan allerlei seksuele perversiteiten. Eind negentiende eeuw leefde Capri op als een internationaal homomekka zoals de wereld nog nooit eerder had gezien. De Grand Tour had niet alleen de komst van het moderne toerisme ingeleid, maar ook die van het sekstoerisme. Het was zo erg dat men begon te fluisteren dat er op Capri iets in de lucht hing dat van elke man, hoe net getrouwd ook, subiet een rabiate homoseksueel maakte.

Capriolen

Het Mykonos-avant la lettre dat Capri ooit was, wordt nu jaarlijks door een onafzienbare stroom waggelend toeristenvolk overspoeld. De lokale economie is een geoliede legbatterij van exclusieve kledingwinkels en souvenirshops waar dagjesmensen geroutineerd worden uitgeklopt. Maar wie zich weet los te maken van de met opgestoken paraplu’s aangevoerde zwermen Japanners en Amerikanen, bevindt zich in enkele minuten in een landschap dat zo onwaarschijnlijk pittoresk is, zo perfect naar jasmijn geurend, zo van fleurige bougainvillae en sierlijke wijnranken voorzien, dat het je vergeven wordt als je denkt dat je in een ietwat overdreven spaghettisausreclame bent beland. Je kunt je kont niet keren of een ander vergezicht – een en al steile rotswanden en azuurblauwe zee – dringt zich op. Het is niet moeilijk voor te stellen hoezeer dit schoolvoorbeeld van Meditterane perfectie, samen met de afzondering van het eiland, de gegoede schijnhetero van het bekrompen Noord-Europa aantrok. Eenmaal aangekomen gingen alle remmen los. Baron d’Adelswärd-Fersen, die in Frankrijk gearresteerd werd toen hij zijn overstap naar homoseksualiteit vierde met een ‘roze mis’ en een veelheid Parijse schooljongens, schoot zichzelf eerst door zijn hoofd, herstelde miraculeus, en ging met een jonge Italiaanse lover in ballingschap op Capri. Zijn riante Villa Lyss is er nog steeds te bewonderen – niet ver van de ruïnes van Villa Jovis van keizer Tiberius, die volgens de overlevering jonge jongens instrueerde tussen zijn benen te zwemmen en onder water te bevredigen. Oscar Wilde, die net als de Baron te kampen had met een homoschandaal en vervolging in eigen land, zocht hier ook regelmatig zijn toevlucht. Na zijn dood bouwde zijn grote liefde Bosie er een huis. En dan was er nog de Duitse industrieel Friedrich Alfred Krupp, die begin vorige eeuw naar Capri kwam om ‘biologisch onderzoek’ te doen en prompt zijn heteroseksueel imago – inclusief vrouw – verliet om zich aan de geneugten van het eiland te laven. Zijn Villa Krupp, een neoclassicistisch droompaleis bovenaan een steile bergwand, is nu een museum waar zijn kunstverzameling met veel moeite de concurrentie aangaat met het meest spectaculaire uitzicht onder de Meditterrane zon.

In de smalle straatjes van de armere buurten van Napels is er tot op de dag van vandaag acceptatie voor de seksuele diversiteit van een uniek slag ‘genderbender’: de femminiello

Femminielli

Rijke homoseksuelen konden zich in Capri van alles en nog wat permitteren. Tolerantie is nu eenmaal te koop. In de smalle straatjes van de armere buurten van Napels is er echter tot op de dag van vandaag ook acceptatie voor de seksuele diversiteit van een uniek slag ‘genderbender’: de femminiello. Volgens Carmine Urciuoli is een femminiello niet meer dan een homoseksueel die een geaccepteerde uitingsvorm heeft gevonden binnen de sociale structuur van Napels. Marco Atlas, een Duitse antropoloog die voor zijn dissertatie aansluiting zocht bij de femminielli, denkt daar heel anders over. “Femminielli passen niet in de hokjes van ‘homo’, ‘transseksueel’ of ‘travestiet’. Een femminiello is een man die zich kleedt en gedraagt als vrouw, soms hormonen slikt voor borstvorming, maar zelden overgaat tot een geslachtsoperatie.” Ze worden volledig geaccepteerd, zelfs door de lokale geestelijken. Dat is opzienbarend: de meeste femminielli zijn werkzaam in de prostitutie. Maar hun rol omvat ook de organisatie van Tombolella (een soort bingo) avonden voor vrouwen, en jaarlijkse bedevaarten voor buurtbewoners. Atlas ging ook mee op zo’n bedevaart, naar de geboorteplaats van de heilige Padre Pio. “Het was een groot feest onderweg, een soort Priscilla, Queen of the Desert. Eenmaal aangekomen op de plek van bestemming kocht men snel een souvenir voor de famillie om snel weer de feestbus in te duiken. De bedevaart werd afgesloten met een groot diner.” Femminielli hebben ook relaties met mannen, die zichzelf volstrekt heteroseksueel beschouwen. Dit flexibele concept van seksualiteit is waar men op doelt als men zegt dat het traditionele Napels nauwelijks ‘Europees’ te noemen is. De stad mag dan wel oerconservatief zijn, aan hokjesdenken heeft men weinig boodschap. Dat maakt Napoli uitermate sympathiek.

• copyright © 2008 jurriaan teulings
• alle rechten voorbehouden
• contact